WAŻNIEJSZE DEFINICJE, POJĘCIA SPISOWE I ZASADY SPISYWANIA KATEGORIE LUDNOŚCI Na podstawie wyników spisu ludności i mieszkań z 2002 r. (NSP`2002) zostały wyodrębnione trzy podstawowe kategorie ludności:
We wszystkich tablicach tej publikacji informacje dotyczą kategorii ludności faktycznie zamieszkałej - dalej określanej jako ludność. LUDNOŚĆ STAŁA (STALE ZAMIESZKAŁA) Kategoria obejmuje osoby mieszkające stale (z reguły zameldowane na pobyt stały) oraz:
LUDNOŚĆ FAKTYCZNIE ZAMIESZKAŁA Kategoria obejmuje następujące grupy osób:
Jako czas okresowej nieobecności lub przebywania przyjęty został czas faktyczny, a nie zamierzony. Kategoria ludności faktycznie zamieszkałej nie uwzględnia osób przybyłych z zagranicy na pobyt czasowy, tj. tych, które nie posiadają stałego pobytu w Polsce (pozwolenia na osiedlenie się). REZYDENCI (LUDNOŚĆ REZYDUJĄCA) - nowa kategoria ludności Do rezydentów zalicza się:
Jako kryterium przemieszczania się ludności przy wyodrębnianiu tej kategorii przyjmuje się: naukę, pracę, warunki rodzinne i mieszkaniowe, leczenie i rehabilitację, pobyt w domu opieki. Oznacza to, że osoby odbywające zasadniczą służbę wojskową (w systemie skoszarowanym) lub przebywające w zakładach karnych czy aresztach – bez względu na czas nieobecności – są zaliczane do rezydentów miejscowości, w których zamieszkiwali przed jej „przymusowym” opuszczeniem. WIEK Wiek osób – określony liczbą lat ukończonych – ustalono poprzez porównanie pełnej daty urodzenia z dniem przeprowadzenia spisu (tzw. dniem krytycznym, tj. 20 maja 2002 r.). W tablicach – obok grup wieku (pięcioletnich lub innych) wprowadzono również ekonomiczne grupy ludności:
W publikacji prezentowana jest również tablica dla mediany wieku użytkownika indywidualnych gospodarstw rolnych (działek rolnych). Mediana wieku wskazuje wiek graniczny, jakiego nie osiągnęła jeszcze połowa zbiorowości, zaś druga połowa zbiorowości już ten wiek przekroczyła. STAN CYWILNY W spisie ludności 2002 po raz pierwszy badany był (zgodnie z rekomendacjami międzynarodowy- mi) stan cywilny prawny osób – zdefiniowany jako stan cywilny według obowiązującego w danym kraju prawa. Dla każdej osoby w wieku 15 lat i więcej ustalono stan cywilny prawny według następujących kategorii: -kawaler/panna, Dla pełniejszej charakterystyki sytuacji rodzinnej osoby o statusie prawnym zamężna/żonaty podzielono na:
POZIOM WYKSZTAŁCENIA Poziom wykształcenia jest to najwyższy ukończony cykl kształcenia w szkole lub szkolenia w innym trybie i formie, uznany zgodnie z obowiązującym systemem szkolnictwa. Podstawą zaliczenia wykształcenia do określonego poziomu było uzyskane świadectwo (dyplom) ukończenia odpowiedniej szkoły: dziennej, wieczorowej, zaocznej czy eksternistycznej. Ze względu na nowy system szkolnictwa, wprowadzony reformą oświaty w dniu 1 stycznia 1999 r., poziom wykształcenia został ustalony dla osób w wieku 13 lat i więcej. KLASYFIKACJA POZIOMÓW WYKSZTAŁCENIA 1. Wykształcenie wyższe
2. Policealne
3. Średnie
4. Zasadnicze zawodowe Jest to wykształcenie ogólne i zasadnicze zawodowe, zdobyte w ramach szkoły zasadniczej lub rolniczej, szkoły (zespołu) przysposobienia zawodowego lub rolniczego, korespondencyjnego kursu rolniczego o poziomie szkoły zasadniczej. Świadectwo ukończenia szkoły zasadniczej jest dowodem posiadania tytułu robotnika wykwalifikowanego. Po ukończeniu tego poziomu wykształcenia można ubiegać się o przyjęcie do średniej szkoły ogólnokształcącej lub zawodowej, organizowanej na podbudowie programowej szkoły zasadniczej. 5. Podstawowe ukończone Jest to wykształcenie podstawowe osiągnięte po ukończeniu liczby lat nauki wymaganej w danym okresie dla ukończenia szkoły podstawowej, szkoły (klas) przysposabiających do pracy zawodowej (w zakresie VI, VII, VIII klasy szkoły podstawowej) oraz po ukończeniu szkoły artystycznej I stopnia realizującej jednocześnie program szkoły podstawowej. 6. Podstawowe nieukończone i bez wykształcenia szkolnego Obejmuje osoby, które nie ukończyły lat nauki wymaganej w danym okresie dla ukończenia szkoły podstawowej lub nigdy się nie uczyły. Należy również zaznaczyć, że dane spisu 2002 – ze względu na termin jego przeprowadzenia (maj 2002 r.) – nie w pełni obrazują sytuację. W momencie przeprowadzania spisu uczniowie ostatnich klas, we wszystkich typach szkół, nie posiadali jeszcze świadectwa ukończenia szkoły, tym samym został im określony niższy poziom wykształcenia. Dane spisowe dotyczą zatem raczej sytuacji z początku roku szkolnego (lub z końca roku kalendarzowego 2001). GOSPODARSTWA DOMOWE Osoby mieszkające w mieszkaniach lub zamieszkanych pomieszczeniach niebędących mieszkaniami (np. strych, barakowóz, przyczepa kempingowa, barka) tworzą gospodarstwa domowe. Przez gospodarstwo domowe rozumie się zespół osób spokrewnionych lub niespokrewnionych, mieszkających razem i wspólnie utrzymujących się. Jeżeli któraś z osób mieszkających razem utrzymuje się oddzielnie, osoba ta tworzy oddzielne jednoosobowe gospodarstwo domowe. W spisywanym pomieszczeniu mogło mieszkać jedno, dwa, trzy lub więcej gospodarstw domowych. W każdym gospodarstwie domowym wyodrębniano „głowę” gospodarstwa, wobec której ustalano stosunek pokrewieństwa (powinowactwa) wszystkich pozostałych członków gospodarstwa domowego. Głową gospodarstwa domowego w rozumieniu spisu jest ta osoba, która całkowicie lub w przeważającej części dostarcza środków utrzymania danemu gospodarstwu domowemu. Jeżeli dwie lub więcej osób dostarczały środków utrzymania w jednakowym stopniu, za głowę gospodarstwa domowego uznano tę osobę, która tymi środkami rozporządza.
AKTYWNOŚĆ EKONOMICZNA LUDNOŚCI W spisie zastosowano definicje aktywności ekonomicznej zalecane przez Europejską Komisję Gospodarczą ONZ i Urząd Statystyczny Unii Europejskiej (Eurostat). Zgodnie z tymi zaleceniami przedmiotem badania była bieżąca aktywność ekonomiczna, oznaczająca aktywność lub bierność zawodową w okresie badanego tygodnia. Ludność aktywna zawodowo (inaczej mówiąc siła robocza) obejmuje wszystkie osoby uznane za pracujące lub bezrobotne zgodnie z definicjami podanymi poniżej. Współczynnik aktywności zawodowej jest to udział osób aktywnych zawodowo w liczbie ludności ogółem oraz danej grupy (wyróżnianej np. ze względu na płeć, miejsce zamieszkania, wiek lub poziom wykształcenia). Do pracujących zaliczono wszystkie osoby w wieku 15 lat i więcej, które w okresie badanego tygodnia:
Do pracujących - zgodnie z międzynarodowymi standardami - zaliczani byli również uczniowie, z którymi zakłady pracy lub osoby fizyczne zawarły umowę o naukę zawodu lub przyuczenie do określonej pracy, jeżeli otrzymywali wynagrodzenie. Wskaźnik zatrudnienia jest to udział osób pracujących w liczbie ludności ogółem oraz danej grupy. Klasyfikacja statusu zatrudnienia oparta została na International Classification of Status in Employment (ICSE) i wyróżnia następujące kategorie pracujących:
W kategorii pracowników najemnych wyróżniono osoby pracujące w pełnym i niepełnym wymiarze czasu pracy:
Informacje o zawodach wykonywanych przez pracujących w głównym miejscu pracy prezentowane są w układzie Klasyfikacji Zawodów i Specjalności opracowanej w 1995 roku przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych na podstawie ,,Międzynarodowej Klasyfikacji Zawodów ISCO-1988” (,,International Standard Classification of Occupations ISCO-1988”), zalecanej do stosowania przez Międzynarodową Organizację Pracy. Dane o miejscu pracy osób pracujących prezentowane są w układzie Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD). PKD została opracowana na podstawie wydawnictwa Urzędu Statystycznego Wspólnot Europejskich EUROSTAT - ,,Nomenclature des Activites de Communate Europeenne - NACE rev. 1” Pracujący mogą należeć do jednego z trzech sektorów ekonomicznych, na które składają się określone sekcje PKD:
Praca główna - dla osób, które wykonują więcej niż jedną pracę, oznacza taką, która zwykle zajmu je najwięcej czasu. Jeżeli dwie (lub więcej) prace zajmują taką samą ilość czasu, pracą główną jest ta, która przynosi wyższy dochód. Praca dodatkowa oznacza tę, która zajmuje zwykle najwięcej czasu spośród innych prac, poza pracą główną. Jeżeli prace dodatkowe zajmują taką samą ilość czasu, wybrano tę, która przynosi wyższy dochód. Bezrobotni – to osoby w wieku 15 -74 lata, które spełniały jednocześnie trzy warunki:
Do bezrobotnych zostały zaliczone także osoby, które nie poszukiwały pracy, ponieważ miały pracę załatwioną i oczekiwały na jej rozpoczęcie. Stopa bezrobocia jest to udział osób bezrobotnych w liczbie ludności aktywnej zawodowo ogółem oraz danej grupy. Ludność bierną zawodowo (tzn. pozostającą poza siłą roboczą), stanowią osoby w wieku 15 lat i więcej, które nie zostały zaklasyfikowane jako pracujące lub bezrobotne, tzn. osoby, które w bada- nym tygodniu:
W spisie ludności 1988 do czynnych zawodowo zaliczano:
Jako biernych zawodowo traktowano osoby posiadające wyłącznie własne niezarobkowe źródło utrzymania oraz wszystkie osoby pozostające na utrzymaniu. UWAGI DO TABLIC Dla potrzeb porównań i oceny zmian w rozwoju ludności wyniki spisów ludności i mieszkań z poprzednich lat zostały przeliczone zgodnie z podziałem terytorialnym obowiązującym w dniu 1 stycznia 1999 r. Z uwagi na elektroniczną technikę zaokrągleń, w niektórych przypadkach sumy składników mogą różnić się od podanych wielkości „ogółem”. Liczby te są poprawne pod względem merytorycznym. Tablice i wykresy (jeśli nie zaznaczono inaczej) zawierają dane według stanu w dniu 20 maja 2002 r. W publikacji zastosowano skróty nazw niektórych poziomów klasyfikacyjnych; skrócone nazwy zostały oznaczone w tablicach znakiem „∆”. Zestawienie zastosowanych skrótów i pełnych nazw podaje się poniżej:
ZNAKI UMOWNE:
|
Menu